خريد و فروش سهام به چه شكل انجام می شود؟

خريد و فروش سهام

خريد و فروش سهام از طریق سیستم رایانه‌ای معاملات انجام می‌شود، کارگزاران بورس به وکالت از سهامداران، سفارشات خرید و فروش را وارد سیستم معاملات می‌کنند. در سامانه، معاملات بر اساس حراج انجام می‌شود یعنی نوبت‌‌های خرید براساس قیمت بیشتر و نوبت‌های فروش بر اساس قیمت کمتر مرتب می‌شوند و زمانی‌که قيمت خرید با قيمت فروش برابر شد معامله بر روی سهم انجام می‌شود.

معاملات سهام را می‌توانید بصورت آنلاین از ساعت 9 تا 12.30 دقیقه در سایت www.tsetmc.com مشاهده کنید.

روش خريد و فروش اوراق بهادار در بورس

اولين روش خريد و فروش اوراق بهادار در بورس، مراجعه حضوري به كارگزار و تكميل فرم مربوطه است. همچنين درباره نحوه تكميل فرم سفارش خريد و فروش و کارمزدهاي مربوط به اين فرآيند هم بطور كامل توضيح داديم. اگر به خاطر داشته باشيد، قرار شد قبل از آنكه سه روش ديگر خريد و فروش اوراق بهادار در بورس، يعني روش ارائه سفارش به صورت تلفني، ارائه سفارش به صورت اينترنتي و خريد و فروش آنلاين (برخط) را توضيح دهيم، ساز و كار معاملات در سامانه معاملات بورس را براي شما تشريح كنيـم. اين قسمت، به همين موضوع اختصاص دارد.
خريد و فروش اوراق بهادار در سامانه معاملات بورس براساس سازوكار نام‌آشناي “حراج” انجام مي‌شود؛ البته يك حراج كاملا پيشرفته و مكانيـزه. حراجي كه اولويت اول آن، قيمت مناسب و اولويت دوم آن، زمان ارائه سفارش است. بگذاريد با يك مثال، اين موضوع را توضيح دهيم.
فرض كنيد شما در ساعت 9 صبح، به كارگزاري بورس مراجعه و فرم درخواست خريد هزار سهم شركت “الف” به قيمت هر سهم 1500 ريال (150تومان) را تكميل و همراه فيش واريزي، تحويل كارگزار مي‌دهيد. طبيعتا كارگزار بلافاصله درخواست خريد شما را وارد سامانه معاملات مي‌كند.
در همان زمان يعني ساعت 9 صبح، فرد ديگري نيز به يك شركت كارگزاري ديگر در منطقه و يا شهر ديگري مراجعه كرده و وي هم با تكميل فرم مربوطه، درخواست خريد سهام شركت “الف”، البتـه با قيمت 1520 ريال (152تومان) را به كارگزار ارائه داده و كارگزار، درخواست را وارد سامانه معاملات مي‌كند.
در چنين شرايطي، سامانه معاملات درخواست خريد فرد دوم را در مقايسه با درخواست شما، در اولويت قرار خواهد داد، چرا كه وي براي خريد، قيمت بالاتري پيشنهاد داده است و طبيعتا، متقاضيان فروش سهام شركت “الف” ترجيح مي‌دهند سهام خود را به قيمت بالاتـر بفروشند.
در مورد فروش نيز دقيقا به همين شكل است، با اين تفاوت كه در فروش سهام و ساير اوراق بهادار، هرچه قيمت كمتر باشد، در اولويت قرار خواهد داشت، زيرا خريداران ترجيح مي‌دهند اوراق بهادار را با قيمت كمتـر خريداري كند. بنابراين، مشخص شد كه اولين معيار در اولويت‌بندي درخواست‌هاي خريد و فروش توسط سامانه پيشرفته معاملات بورس، اولويت قيمتي است.
اما منظور از اولويت دوم، يعني اولويت زماني چيست؟ در مثال قبل، فرض كنيد شما درخواست خريد هزار سهم شركت “الف” با قيمت هر سهم 1500 ريال (150تومان) را در ساعت 9 صبح به كارگزاري داده‌ايد و فرد ديگري، درخواست خريد هزار سهم شركت الف با همان قيمت، يعني 1500 ريال (150تومان) را در ساعت 9:10 صبح يعني 10 دقيقه پس از درخواست شما ارائه داده است. در چنين شرايطي، سامانه معاملات به صورت خودكار، اولويت خريد را به شما داده و ابتدا، براي شما سهام شركت الف را خريداري مي‌كند، بنابراين، طبيعتا اگر تنها هزار سهم از سهام شركت الف براي فروش عرضه شده باشد، سامانه معاملات آن سهام را به شما تخصيص خواهد داد و فرد مذكور، از خريد سهام بازخواهـد مانـد.
در زير، جدولی از درخواست‌هاي خريد و فروش براي سهام يك شركت در سامانه معاملات بورس، نشان داده شده است. توجه فرماييد كه ارقام به ريال است.

خرید…………………………………                                                          فروش…………………………..

تعداد        حجم               قیمت                                                          قیمت               حجم                 تعداد

28        2115000            6632                                                             6632                 590552            38

1          20000               6601                                                             6650                  93555             1

5         500000              66000                                                           6660                  5000               1

همانطور كه در اين جدول مشخص است، در حال حاضر 28 نفر متقاضي خريد سهام شركت موردنظر با قيمت 6632 ريال هستند، 1 نفر متقاضي خريد با قيمت 6601 ريال و 5 نفر هم متقاضي خريد با قيمت 6600 ريال است. بنابراين، همان طور كه گفته شد، درخواست‌هاي خريد به ترتيب از بالاترين قيمت به پائين‌ترين قيمت، اولويت‌بندي شده‌اند.
در نقطه مقابل، 38 نفر درخواست فروش سهم مذكور با قيمت 6632 ريال را داده‌اند، 1 نفر متقاضي فروش اين سهم با قيمت 6650 ريال است و يك نفر هم متقاضي فروش سهم مذكور با قيمت 6660 ريال است. بنابراين، كاملا مشخص است كه سامانه معاملات درخواست‌هاي فروش را به ترتيب، از كمترين قيمت به بيشترين قيمت، اولويت‌بندي كرده است.
اما با توجه به تعدد و تنوع قيمت‌هاي وارد شده در سامانه معاملات، دقيقا چه زماني، خريد و فروش در سامانه معاملات انجام مي‌شود؟
زماني كه قيمت پيشنهادي خريد و قيمت پيشنهادي فروش با هم برابر شوند. در اين حالت، سامانه معاملات به طور خودکار خريد و فروش را انجام داده و طبيعتا، بلافاصله سفارش‌هاي انجام شده، از صف خريد و فروش حذف مي‌گردنـد.
يك روز پس از انجام معامله، کارگزار رسيد انجام معامله را كه اصطلاحا، اعلاميه خريد نام دارد، به سرمايه‌گذار تحويل مي‌دهد. اعلاميه خريد، سند رسمي نيست و در آن تنها اطلاعاتـي مانند تعداد سهام خريداري شده، مبلغ سرمايه‌گذاري و مبلغ کارمزدهاي کسـر شده آورده شـده است.
سرمايه‌گـذار همچنيـن بايد يك روز پس از خريد اوراق بهادار، به شرکت کارگزاري مراجعه و گواهـي نقل و انتقال اوراق بهادار خريداري شده را از كارگزاري دريافت كنند، زيرا هنگاميکه سرمايه‌گذار قصد داشته باشد اوراق بهادار خود را بفروشد، بايد گواهي نقل و انقال سهام را به شرکت کارگزاري ارائه دهد.