راهنمای نوشتن چک,چگونگی و قوانین صدور چک
راهنمای نوشتن چک
انواع چک
در حال حاضر شاید بتوان گفت برای موضوعات و دعاوی مربوط به چک ۲قانون اصلی داریم؛ یکی قانون تجارت و دیگری قانون صدور چک. اما در این بین فقط قانون تجارت تعریفی از چک را ذیل ماده ۳۱۰بیان کرده است که بدین شرح است: چک نوشته ای است که به موجب آن صادرکننده وجوهی را که در نزد محال علیه دارد کلا یا بعضا مسترد یا به دیگری واگذار می نماید.
مطلبی که باید در این جا اشاره کرد این است که در تعریف چک بیان شده (چک نوشته ای است…) اما باید دانست که هر نوشته ای به عنوان چک قبول نمی شود بلکه منظور فقط برگه های مخصوصی است که بانک ها یا موسسات مالی و اعتباری در اختیار دارند و به عنوان دسته چک به مشتریان خود ارائه می دهند، پس در حال حاضر فقط این نوع از نوشته ها تحت عنوان چک در جامعه رواج دارد و مورد حمایت است.
بد نیست در این میان با انواع چک که در ماده ۱ قانون صدور چک بیان شده نیز آشنا شویم.
چک تایید شده
این نوع از چک ها بدین گونه است که بانک مبلغ مورد نظر قید شده در چک صادر شده است تایید می نماید، در واقع پرداخت آن چک را تایید و تضمین می کند.
چک تضمین شده
چکی است که بانک به حساب خودش صادر می کند و پرداخت وجه آن از سوی بانک تضمین می شود مثلا بانک صادرات به حساب بانک صادرات در وجه شخص معین چک صادر می کند.
چک مسافرتی
چک عادی
چک هایی که اشخاص به حساب جاری خود صادر می کنند و در جامعه رواج دارد و معمولا وقتی سخن از چک مطرح می شود، منظور این نوع از چک است.
حال که تاحدودی با ماهیت و انواع چک آشنا شدیم باید بدانیم که هنگام معامله چکی چه اقداماتی را انجام دهیم که بعدا به مشکل برنخوریم.
بدین منظور باید به مجموعه ای از الزامات عمل کرد که بعضی از آنها در قانون آمده و برخی با حکم عقل سازگار است.
هشدار های معامله چکی
شاید اگر تا حدودی به این توصیه ها گوش کنید بتوانید با خیال راحت تری معامله کنید.
۱-امضای صادرکننده: این شرط در ماده ۳۱۱ قانون تجارت بیان شده و وجود امضا را یکی از شرایط صحت چک برشمرده است، پس برای این که برگه چک مورد حمایت قانونگذار قرار بگیرد باید حتما امضا داشته باشد.
همچنین این نکته را به یاد داشته باشید که برخی از افراد و موسسات دارای مهری هستند که پای چک می زنند، اما این مهر به تنهایی کافی نیست و حتما باید امضا نیز داشته باشد.
هرگاه معامله مشروطی می کنید و در ازای آن چکی به طرف مقابل می دهید سعی کنید در متن چک بنویسد که وصول این چک منوط به تحقق فلان شرط است.
۲- گرفتن استعلام از بانک: سعی کنید هر وقت که می خواستید از کسی چک دریافت کنید حتما به بانک بروید و تقاضای استعلام از حساب صاحب چک را بکنید و اگر مطمئن شدید که سابقه چک برگشتی ندارد، با او معامله کنید. برای انجام این کار بهتر است در ساعات اداری معاملات خود را انجام دهید چون اگر به بعدازظهر موکول کنید دیگر بانکی پاسخگوی شما نخواهد بود و نمی توانید استعلام حساب شخص را مشاهده کنید. ناگفته نماند وقتی که استعلام می گیریم یا این که می دانیم طرف مقابل آدم خوش حسابی است با خیال راحت تری معامله می کنیم و از نگرانی و دغدغه پس از انجام معامله تا حدودی به دور خواهیم بود.
۳-چک از آن خود شخص باشد: حواستان باشد که تا حد ممکن چکی را که دریافت می کنید متعلق به خود شخص معامله کننده باشد، چون مشاهده شده برخی از افراد چک شخص دیگری را استفاده می کنند و هنگام وصول وجه چک دردسر درست می کنند.
۴- چک متعلق به بانک باشد: ماده ۲ قانون صدور چک، چک های صادره به عهده بانک های ایرانی را در حکم اسناد لازم الاجرا دانسته و از آن حمایت می کند یعنی به راحتی می توانید پس از برگشت زدن چک و دریافت گواهی عدم پرداخت به دایره اجراییات ثبت بروید و توقیف اموال صاحب حساب را خواستار شوید، اما چک هایی که موسسات مالی و اعتباری صادر می کنند دارای چنین حمایتی از سوی قانونگذار نیستند و به عنوان یک سند عادی شناخته می شوند و به موجب آنها نمی توانید تقاضای صدور اجراییه نمایید. همچنین اگر به دادگاه یا شورای حل اختلاف نیز مراجعه کنید، با چک های بانکی سریع تر و آسان تر به نتیجه خواهید رسید.
۵- تاریخ صدور چک: این مورد هم یکی از مواردی است که در ماده ۳۱۰ قانون تجارت بیان شده است و باید به هنگام صدور چک رعایت شود، اما فایده عملی این نکته در مواقعی است که شما با طرف مقابل بر این موضوع که چک مدت دار بدهید توافق می کنید.
در این مواقع طبق ماده ۱۳ قانون صدور چک، صادرکننده چک قابل تعقیب کیفری نیست؛ در صورتی که ثابت گردد چک بدون تاریخ صادر شده و یا تاریخ واقعی صدور چک مقدم بر تاریخ مندرج در متن چک باشد. پس هنگامی که شما در صدور چک مدت دار تاریخ واقعی صدور را در چک قید کنید در واقع خود را از تعقیب کیفری مصون داشته اید.
۶- نوشتن شرط در چک: هرگاه معامله مشروطی می کنید و در ازای آن چکی به طرف مقابل می دهید سعی کنید در متن چک بنویسید که وصول این چک منوط به تحقق فلان شرط است مثلا اگر توافق کنید که در صورت انجام فلان کار می توانید وجه چک را دریافت کنید در این مواقع نیز صادرکننده از تعقیب کیفری مصون است و دارنده چک فقط می تواند از طرق حقوقی اقدام کند.
۷-چک ضمانت: در صورتی که چک را بابت تضمین می دهید حتما در متن چک قید کنید که چک بابت تضمین فلان معامله یا فلان تعهد است چون در این صورت خود را از تعقیب کیفری مصون داشته اید.
۸- چک را در نزد خود نگه دارید: ماده ۱۷قانون صدور چک می گوید «وجود چک در دست صادرکننده دلیل بر پرداخت وجه آن و انصراف شاکی از شکایت است مگر این که خلاف این امر ثابت گردد. » پس اگر قبل از وصول وجه چک، آن را به صاحب حساب تحویل دهید بدین معنی است که پول خود را دریافت کرده اید.
۹- رعایت فرصت قانونی: ماده ۶ قانون صدور چک بیان می کند در صورتی که دارنده چک تا ? ماه از تاریخ صدور چک برای وصول آن به بانک مراجعه نکند یا ظرف ۶ماه از تاریخ صدور گواهی عدم پرداخت شکایت ننماید، دیگر حق شکایت کیفری نخواهد داشت.
پس پیشنهاد می کنیم در هنگامی که چکتان برگشت می خورد یا مشکل دیگری پیش می آید حتما به موعد قانونی توجه داشته باشید تا این که حق تان ضایع نشود.
راهنمای نوشتن چک،گرفتن چک و محکم کاری چک و طرق نوشتن
ابتدا به معرفی بخش های یک چک می پردازم و بعد از آن روش های محکم کاری را بیان مینمایم.
1.تاریخ: به دو صورت عددی و حروف روی دسته چک (معمولاً قسمت بالا سمت راست) قرار دارد. طبق قانون ایران نوشتن تاریخ به حروف اجباری می باشد و در ضمن برای جلوگیری از سوءاستفاده توصیه می کنیم اگر به عدد تاریخ را نمی نویسید، حتماً تاریخ را به حروف درج نمائید. چون تاریخ چک بیانگر زمانی است که باید در حساب شما پول به مقدار چک صادر شده وجود داشته باشد و در صورتی که در آن تاریخ پول وجود نداشته باشد، دارنده ی چک می تواند چک را برگشت بزند.
به نظر لازم می آید که در مورد هر چک سه نفر را بشناسید:
1.صادرکننده: شخصی که چک را نوشته است.
2.دارنده: کسی که چک را در وجه وی نوشته اند.
3.بانک: بانکی که باید چک به شعب آن برای نقد شدن برود.
2.مبلغ چک به حروف: که باید به حروف نوشته شود و معمولاً مبلغ چک را یک بار به ریال و یک بار به تومان پشت سر هم می نویسند. مثلاً مبلغ 2400000 ریال را اینگونه می نویسند : دومیلیون و چهارصدهزار ریال معادل دویست و چهل هزار تومان.
3.در وجه: اینجا باید نام کسی را که می خواهید چک را به او بدهید بنویسید. از نظر قانونی شما مجازید که یا نام کامل و شناسنامه ای شخص را بنویسید و یا از واژه ی حامل و یا آورنده استفاده نمائید. اما نکته ی قابل توجه این است که در هنگام نقد کردن چک، باید شخص دارنده ی چک، آن را پشت نویسی و امضاء کند. اگر چک در وجه شخص مشخصی باشد، تنها آن شخص می تواند مبلغ آن چک را با ارائه ی مدرک شناسائی معتبر دریافت نماید و بانک آن مبلغ را به کس دیگری نمی پردازد. یعنی اگر چنین چکی مفقود شود یا به سرقت برود، قابل نقد شدن نیست. ولی چکی که در وجه حامل یا آورنده (فارسی واژه ی حامل) صادر شده باشد، بعد از پشت نویسی توسط هر شخصی قابل نقد شدن است. معمولاً افرادی که در بازار مشغول فعالیت های اقتصادی هستند، از چک های در وجه حامل استفاده می کنند، چون برخی معاملات آنها به صورتی است که طی توافق تاریخ را برای مثلاً سه ماه بعد از تاریخ آن روز معامله می نویسند و طرفی که چک را می گیرد نیز، آن چک را به شخصی دیگری می دهد یا اصطلاحاً آن را خرج می کند. چک های در وجه حامل گاهی چندین دست می گردند تا در تاریخ چک به بانک می روند و معمولاً توسط شخص ناشناسی نقد می شود. بنابراین لازم به نظر می رسد که در مورد چک هایی که در وجه حامل هستند، دقت و محکم کاری بیشتری انجام دهیم.
4.مبلغ چک به عدد: در قسمت پایین سمت چپ چک معمولاً کادری قرار دارد که باید مبلغ چک را به عدد و در واحد ریال در آن بنویسیم. دقت کنید که صفرها را حتماً به صورت دایره هایی بنویسید که به عدد 5 شبیه نباشند و همچنین از نوشتن نقطه به جای صفر خودداری کنید.
5.امضاء: امضاء شخصی صادر کننده ی چک باید پای چک باشد تا این برگه معتبر گردد.
کاتی برای محکم کاری هرچه بیشتر چک و جلوگیری از سوءاستفاده یا جعل آن:
1.صفرهای مبلغ چک را به صورت دایره هایی بنویسید که به عدد 5 شبیه نباشند و از گذاشتن نقطه به جای صفر جداً خودداری کنید.
2.اگر می خواهید بین تاریخ عددی و حروفی یکی را انتخاب کنید، حتماً تاریخ را به حروف بنویسید.
3.سعی کنید از یک خودکار شخصی برای نوشتن چک استفاده کنید و از خودکار دیگران برای این کار استفاده نکنید، برخی خودکارها دارای جوهری هستند که بعد از نوشتن و گذشتن مدت زمانی، خودبه خود پاک خواهند شد و یا این قابلیت را دارند که با پاک کن، پاک شوند.
4.بر روی بخش های دست نویس خودتان نوار چسب بچسبانید.
5.در کنار امضاء خود نام خود را بنویسید تا از روی دست خط شما امکان جعل آن از بین برود.
6.مبلغ چک راکه باید روی قسمت جدا نشدنی دسته چک بنویسید، به نحوی بنویسید که بخشی از آن روی قسمت جدا شدنی دسته چک (چک) بیفتد و وقتی آن ها را کنار هم قرار می دهید، عدد کامل دیده شود.
7.در صورت لزوم می توانید از کاربن استفاده نمائید تا از جعل چک جلوگیری شود.
8.وسائلی در بازار وجود دارند که برای بالا بردن امنیت چک و اسناد بهادار استفاده می شوند. از آن جمله می توان به دستگاه پرفراژ دستی اشاره نمود. این وسیله دارای تمام اعداد و چند شکل مانند ویلگول و / روی خود است و می توانید مبلغ چک را روی آن با استفاده از این ابزار چک نمائید تا از جعل آن جلوگیری نمائید. این وسیله را به کسبه توصیه اکید می کنم.
9.امروزه با پیشرفت رایانه و حضور آن در منازل و محل کار ما، این امکان به وجود آمده است تا چک ها به کمک کامپیوتر و پرینتر (چاپگر) نوشته شوند و دیگر از دست استفاده نشود و احتمال جعل را کم کنیم. اکثر برنامه های حسابداری قابلیت چک نویسی را دارند و در ضمن نرم افزارهای تخصصی برای نوشتن چک هم در بازار به وفور وجود دارند.
10.در صورتی که چک پشت نویسی و یا قلم خوردگی ندارد روی چک به صورت مشخص بنویسید “فاقد قلم خوردگی و پشت نویسی“. در صورتی که مجبور شدید توضیحی در پشت چک بنویسید، حتما بعد از امضاء کردن دور آن توضیح و امضاء خود را با ضربدر ببندید و برای اطمینان بیشتر روی آن را چسب نواری بچسبانید.
11.در هر بخش چک که با دست چیزی می نویسید، جای خالی نگذارید و جاهای خالی را با خطوط ممتد ببندید و یا با ضربدرهای مشخص این کار را انجام دهید. مثلاً در کادر پایین چک که مبلغ چک را به عدد می نویسید، جای خالی جلوی آن را با خط ممتد پر کنید تا نتوان جلوی آن عددی دیگری اضافه نمود. این کار را برای نام دارنده ی چک و مبلغ به حروف و تاریخ نیز تکرار نمائید.
12.حتماً شماره ی چک های خود را در جایی یادداشت کنید و در دسترس داشته باشید تا در صورت سرقت دسته چک بتوانید جلوی سوءاستفاده از آن را بگیرید. همچنین در صورت امکان از چک هایی که صادر می کنید یک نسخه کپی تهیه نمائید.
چند توصیه به دارنده ی چک (کسی که بابت معامله ای قرار است چک دریافت نماید):
1.حتماً از اعتبار شخصی که از او چک میگیرد مطمئن باشید. آدرس، مغازه و یا هر نشانه ای که بعداً قابل پیگیری باشد در اختیار داشته باشید.
2.مبلغ چک را با دارایی های فرد مطابقت دهید. هرگز برای مبلغ های هنگفت از کسی که نمی شناسید چک قبول نکنید. مگر این که از دارایی و یا اعتبار وی مطلع باشید.
3.اگر در معاملات چکی را گرفتید که در وجه حامل است و کسی که از او چک را میگیرید آن را صادر ننموده است، حتماً شماره ی آن شخص و نام وی را پشت چک بنویسد تا بعداً در صورت لزوم قابل پیگیری باشد.
در ظاهر اگر پشت چک دو امضا زده بشه دیگه چک حامل میشه باید گفت طرفی که امضا میزنه میتونه اسم شخص خاصی رو بنویسه که بانک فقط نسبت به اون پرداخت کنه
البته جلوی این کار رو هم میشه به این صورت گرفت که زمانی که چک صادر میشه . اسم طرف مقابل در قسمتی که نوشته در وجه… بنویسید و روی عبارت به حواله کرد خط بزنید. اینجوری طرف اگر منتقل کنه به عنوان یک سند عادی منتقل میکنه نه یک چک.
اصول نگارش صحیح چک
چک به معنی برگهٔ تاریخدار و دارای ارزش مالی است که معمولاً برای خرید در حال و پرداخت در آینده استفاده میشود. صاحب چک پس از نوشتن مبلغ ارزش آن و تاریخ موردنظر برای وصول، چک را امضا میکند. در تاریخ ذکر شده – تاریخ سررسید – فردی که چک را دریافت کردهاست به بانک مراجعه میکند و مقدار وجه مشخص شده را از حساب جاری فرد صادر کننده دریافت میکند.
چک سند خاصی است از اسناد بازرگانی که به موجب آن، صادرکننده چک، پولی را که نزد دیگری دارد تمام یا بخشی را به سود خود یا ثالث مسترد میدارد. چک سند عادی تجاری در برخی موارد با رعایت اصول آن قابل صدور اجرائیهاست. خط و قباله را هم در ایران قدیم چک میخواندند (دیوان معزّی) چنین گفتهاند که سکه نیز از لغت چک، نحت شدهاست. صدور چک اماره مدیون بودن است.
طبق قانون چک در ایران، شخص باید در زمان نوشتن چک به اندازهٔ مبلغ مندرج در آن در حساب خود وجه نقد، اعتبار و یا پشتوانهٔ قابل تبدیل به وجه نقد داشته باشد. تفاوت چک با کارتهای اعتباری هم در همین است.
البته امروزه این قانون معمولاً در مبادلات پولیای که بهوسیلهٔ چک انجام میشود، رعایت نمیگردد و در نتیجه در چند سال اخیر تعداد افرادی که بدلیل چک برگشتی – یعنی چکی که در تاریخ مشخص شده، مقدار وجه وعده داده شده را تأمین نکند – به زندان میافتند رو به افزایش گذاشته است.
اصول نگارش صحیح چک را از عالم اقتصاد مطالعه میکنید.
بخشهای یک چک
بخشهای زیر در یک برگ چک وجود دارند که بعضی از آنها جاهای خالی تعبیه شدهای هستند که باید توسط نویسنده پر شود:
شمارهٔ مسلسل چک:که شمارهای است که هنگام چاپ شدن برای هر برگ چک بطور یگانه و بدون تکرار است و بر روی آن ثبت میشود.
شمارهٔ حساب جاری: شمارهٔ حساب بانکیای که وجه معین شده از آن حساب پرداخت خواهد شد. این شماره معمولاً به همراه نام صاحب حساب معمولاً روی تمام برگههای یک دفترچهٔ چک چاپ یا مُهر میشود.
تاریخ پرداخت: تاریخی که موعد پرداخت وجه مشخص شدهاست. طبق قانون چک این تاریخ باید به حروف نوشته شود.
گیرندهٔ چک: نام فردی که میتواند وجه مشخص شده را در تاریخ مشخص شده دریافت کند. معمولاً برای اینکه امکان استفادهٔ چندین باره از یک برگ چک – خرجکردن و دست به دست کردن آن – وجود داشته باشد معمولاً از واژهٔ «حامل» یا «آورنده» استفاده میشود. در اینصورت هر شخصی میتواند وجه چک را دریافت کند.
مبلغ چک:که یک بار به حروف در وسط و یک بار به عدد در پایین برگهٔ چک نوشته میشود.
امضای صاحب حساب: چک بدون امضای صاحب حساب ارزشی ندارد و قابل پرداخت نیست. بعضاً در بنگاههای تجاری که تعدادی از افراد در مسائل مالی آن شریک هستند، حسابهای جاری به نام دو یا چند فرد گشایش مییابد. در این حالت تمام افرادی که در قبال آن حساب “حق امضاً دارند باید چک را امضا نمایند.
متن ذیل تنها بخشی از اصول نگارش چک است.
1- تاریخ و مبلغ چک را حتما، هم به حروف و هم به عدد بنویسید.
2- بر روی مبلغ عددی و حروفی را با چسب شیشه ای پوشانده و با ناخن روی آن را خط بیاندازید تا در صورت برداشتن چسب، جوهر را از روی چک جدا کند.
3- هرگز در هنگام نگارش چک، خودکارتان را عوض نکنید (حتی دو خودکار همرنگ ). چرا که جاعل بعدا میتواند ادعا کند که خودکار سومی هم در کار بوده است.
گاهی دیده میشود کلاهبرداران مخصوصا خودکار تمام شدهای را به شما داده که بسرعت جوهرش تمام شده و مجبور شوید قسمتی از متن چک را با خودکاری دیگر بنویسید.
4- یک اشتباه متداول، استفاده از خودکار دیگران است. هرگز از خودکار کسی که میخواهید چک را با او بدهید استفاده نکنید. حتما برایتان پیش آمده که در هنگام نگارش چک، طرف مقابل فورا خودکارش را بطرفتان میگیرد. هرگز قبول نکنید !!! چون بعدا با همان خودکار چکتان دستکاری میشود.
5- اگر زیاد چک مینویسید از قلمی منحصر بفرد با رنگی خاص استفاده کنید. (رنگ مشکی و رنگ آبی براحتی قابل ساخت و جعل است)
6- یکی از اشتباهات رایج در نگارش چک این است که قسمتی از متن چک را به طرف مقابل میسپاریم تا بنویسد. بعنوان مثال تاریخها را میزند و چک را جهت درج مبلغ و امضا به شما میدهد. یا مبلغ چک را نوشته و از شما میخواهد آن را امضا نمایید
در اینصورت بعدها، بازهم میتواند چک را دستکاری کند و شما نمیتوانید ثابت کنید که بعدا این کار را کرده چون اطلاعات دیگر چک هم بدست او نوشته شده است.
7- در صورتی که چک خط خوردگی ندارد، حتما درج نمایید “بدون خط خوردگی” و در صورتی که دارای خط خوردگی است حتما، میزان و موارد خط خوردگی را در پشت چک کامل توضیح دهید.
8- در صورت عقد قرارداد، حتما مبلغ، تاریخ و شماره چک را در قرار داد درج کرده و تصاویر چکها را پیوست نمایید.
9- بعضی چکها 2 امضا بوده (حتما دو نفر باید امضا کنند) و یا بدون مهر فاقد اعتبارند (معمولا در شرکت ها). این یکی از فرصتهای کلاهبرداری است.
خیلی مواقع صادر کننده چک به قصد پرداخت نکردن یا دیرتر پرداخت کردن چک، مخصوصا این موضوع را پنهان میکند و چک را امضا کرده و تحویل شما میدهد.
مسلما این چک نقد نخواهد شد و تنها راه شما، شکایت حقوقی (طولانی مدت) از اوست که در آخر هم مدعی میشود که در آن لحظه فراموش کرده بودم که این چک بدون مهر فاقد اعتبار است.
پس در زمان قرارداد و گرفتن چک، از صادره کننده بخواهید درج کند که این چک دو امضا نبوده و نیاز به مهر ندارد. در این صورت، اگر این مشکل پیش بیاید، میتوانید از وی بخاطر کلاهبرداری و فریب شکایت نمایید.
10- هرگز چک را جهت اصلاح، تعویض و … در اختیار صادر کننده قرار ندهید. چون در اختیار داشتن چک توسط صادرکننده بمعنای پرداخت دین است. یعنی صادرکننده میتواند مدعی شود که وجه چک را پرداخته و چک را پس گرفته است و این شمایید که باید ثابت کنید که اینطور نبوده است که کار بسیار مشکل و زمانبری است.
11- اگر تاریخ چک شما با تاریخ تحریر (نوشتن) قرارداد یکی باشد، میتوانید بصورت کیفری آن را دنبال کنید ولی اگر تاریخ چک بعد از تاریخ قرارداد باشد چک شما وعدهدار و حقوقی است.
12- حتی المقدور چک را حامل نکشید و سعی کنید در وجه شخص خاصی چک را صادر نمایید تا هر کسی (شرخر) نتواند ادعا کند که چک مال اوست.
13- اگر در متن چک کلمه “بابت” درج شود و یا شرطی درج گردد، چک شما منوط به اجرا و اثبات آن میگردد. مثلا : در وجه آقای …. بعنوان ضمانت قرارداد …
در این موارد چک حقوقی شده و دریافت آن مشکل خواهد شد پس بخواهید که در متن چک نوشته نشود بابت ….
14- بخاطر داشته باشید کشیدن چک سفید امضا، تخلف محسوب میشود.
تعقیب
… راهنمای نوشتن چک,چگونگی و قوانین صدور چک …
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.